Please use this identifier to cite or link to this item:
https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/handle/123456789/563Full metadata record
| DC Field | Value | Language |
|---|---|---|
| dc.contributor.author | Μπουκουβάλα, Άννα | |
| dc.date.accessioned | 2015-10-14T06:59:02Z | - |
| dc.date.available | 2015-10-14T06:59:02Z | - |
| dc.identifier.uri | https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/handle/123456789/563 | - |
| dc.identifier.uri | http://dx.doi.org/10.26268/heal.uoi.233 | - |
| dc.rights | Default License | - |
| dc.subject | Ηθική φιλοσοφία | el |
| dc.subject | Σπινόζα Μπαρούχ (1642-1677) | el |
| dc.subject | Καλό κακό | el |
| dc.subject | Επιθυμία | el |
| dc.subject | Συναισθήματα (ενεργήματα, πάθη) | el |
| dc.subject | Αναγκαιότητα | el |
| dc.subject | Υπόδειγμα ανθρώπινης φύσης | el |
| dc.subject | Λόγος | el |
| dc.subject | Φαντασία | el |
| dc.subject | Ευδαιμονία | el |
| dc.title | Οι έννοιες του καλού και του κακού στην ηθική φιλοσοφία του Spinoza | |
| heal.type | doctoralThesis | - |
| heal.type.en | Doctoral thesis | en |
| heal.type.el | Διδακτορική διατριβή | el |
| heal.classification | Φιλοσοφία | |
| heal.identifier.secondary | http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/26897#page/1/mode/2up | - |
| heal.language | el | - |
| heal.access | free | - |
| heal.recordProvider | Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Τομέας Φιλοσοφίας | |
| heal.publicationDate | 2006 | - |
| heal.bibliographicCitation | Βιβλιογραφία: σ. 389-423 | |
| heal.abstract | Εάν ο στόχος της φιλοσοφίας του Spinoza, όπως διατυπώνεται στο κεντρικό έργο της φιλοσοφίας του την Ηθική, είναι να μας οδηγήσει στη γνώση, η γνώση αυτή μέσω της φιλοσοφίας έχει έναν καθαρά πρακτικό σκοπό, έχει να κάνει με τη χρήση της στη ζωή και ακριβέστερα στοχεύει να οδηγήσει τον άνθρωπο σαν παίρνοντάς τον από το χέρι στην ύψιστη ευτυχία, στην ευδαιμονία, θα πρέπει να ορίσει σε τι συνίσταται αυτή η ευδαιμονία και θα πρέπει εξίσου να ορίσει το περιεχόμενο των βασικών ηθικών εννοιών του καλού και του κακού, του ύψιστου αγαθού, της τελειότητας, της αρετής. Τι είδους όμως περιεχόμενο μπορεί να έχουν αυτοί οι όροι σε μια φιλοσοφία σύμφωνα με την οποία τόσο ο Θεός όσο και το κάθε ένα από τα ιδιαίτερα πράγματα υπακούουν στον αδήριτο νόμο της αιτιακής αναγκαιότητας, η βούληση είτε του Θεού είτε του ανθρώπου δεν είναι ελεύθερη, αλλά προσδιορίζεται πάντα αιτιακά, τόσο όσον αφορά την ύπαρξή της όσο και τη δράση της και η τελειότητα ανάγεται στην πραγματικότητα; Η εργασία μας επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της στη μελέτη των εννοιών του καλού και του κακού, επιχειρεί να διερευνήσει με ποιον τρόπο αρθρώνονται στο φιλοσοφικό σύστημα του Spinoza τρείς διαφορετικές θέσεις σχετικά με τις έννοιες αυτές και με ποιες συνέπειες για τη διαμόρφωση της ηθικής πρότασης του φιλοσόφου καθώς και για την επίτευξη του ρητά δηλωμένου στόχου του να οδηγήσει τον άνθρωπο στην ευδαιμονία. Ο φιλόσοφος αρνείται κάθε οντολογική υπόσταση στις εν λόγω έννοιες και τις θεωρεί τρόπους της σκέψης και ακριβέστερα κατ’ επίνοιαν όντα, σχετικές έννοιες οι οποίες δημιουργούνται από τους ανθρώπους στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τα πράγματα μέσα από τις σχέσεις τους. Στο σύμπαν του Spinoza «όλα τα πράγματα είναι αναγκαία και δεν υπάρχει στη φύση ούτε καλό ούτε κακό». Παρόλα αυτά οι άνθρωποι δρούν με βάση την επίτευξη σκοπών και κρίνουν τα πράγματα ως καλά ή κακά, αν και ο φιλόσοφος επιμένει ότι «δεν επιθυμούμε τίποτε επειδή κρίνουμε πως είναι καλό, αλλά αντίθετα κρίνουμε πως κάτι είναι καλό επειδή … το επιθυμούμε». Γιατί όμως τότε θεωρεί πως «παρόλα αυτά, πρέπει να διατηρήσουμε αυτά τα φωνήματα (vocabula)»; «Διότι, δεδομένου ότι επιθυμούμε να σχηματίσουμε μια ιδέα του ανθρώπου εν είδει υποδείγματος της ανθρώπινης φύσης, το οποίο θα μπορούμε να έχουμε μπρος στα μάτια μας, θα μας είναι χρήσιμο να διατηρήσουμε αυτά τα ίδια φωνήματα, υπό την έννοια που ανέφερα. Έτσι με τον όρο καλό, θα νοώ στη συνέχεια αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι είναι μέσον για να πλησιάζουμε πάντα περισσότερο στο υπόδειγμα της ανθρώπινης φύσης το οποίο προτείνουμε για μας. Και με τον όρο κακό, αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι είναι εμπόδιο στο να αναπαράγουμε το ίδιο αυτό υπόδειγμα» Και επιπλέον γιατί προχωρά και σε γενετικούς ορισμούς των εννοιών του καλού και του κακού ορίζοντας ως καλό «αυτό που με βεβαιότητα γνωρίζουμε ότι μας είναι χρήσιμο» και ως κακό «αυτό που με βεβαιότητα γνωρίζουμε ότι μας εμποδίζει να αποκτήσουμε ένα καλό»; Για να κατανοήσουμε την πρώτη θέση οφείλουμε να ορίσουμε σε τι συνίσταται το πραγματικό στη φιλοσοφία του Spinoza, εξετάζοντας τα όντα και τις διακρίσεις τους για να δούμε με ποιο τρόπο θεμελιώνεται η οντολογική άρνηση του καλού και του κακού καθώς και ποια είναι η οντολογική υπόσταση του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν. Για να κατανοήσουμε την εξήγηση που δίνει ο φιλόσοφος όσον αφορά στο λόγο εξαιτίας του οποίου οι άνθρωποι σχηματίζουν, παρόλα αυτά, κρίσεις για τα πράγματα και τα αντιλαμβάνονται ως καλά ή κακά, πρέπει να εξετάσουμε τις γνωσιολογικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες ο άνθρωπος γνωρίζει τα πράγματα και να διευκρινίσουμε σε ποια γνώση της πραγματικότητας μπορεί να φθάσει και με ποιο τρόπο. Η εξήγηση του καλού και του κακού με αναφορά στην επιθυμία επιβάλλει την μελέτη της δομής της συναισθηματικής ζωής μέσω της οποίας είναι φανερό ότι ο φιλόσοφος εξηγεί τις κρίσεις των ανθρώπων για τα πράγματα, αφού είναι φανερό ότι συνδέει άρρηκτα γνώση και συναίσθημα. Θα κατανοήσουμε την επιθυμία ειδικότερα αναλύοντας τη φύση και την λειτουργία της, τον τρόπο με τον οποίο προσανατολίζεται στα αντικείμενά της, τα οποία ορίζει ως καλά ή κακά και τη σχέση της με τη γνώση. Η τελευταία από τις τρεις θέσεις θέτει και τα μεγαλύτερα προβλήματα τόσο ως προς την κατανόησή της, όσο και κυρίως ως προς το έλεγχο της συμβατότητάς της με τις δύο προηγούμενες. Εάν δεν υπάρχει αντίφαση, θα πρέπει να διερευνηθεί η αιτία που οδηγεί το φιλόσοφο να προτείνει τη διατήρηση των όρων, να εξηγηθεί ο σχηματισμός, το περιεχόμενο και η λειτουργικότητα του υποδείγματος της ανθρώπινης φύσης στο οποίο αναφέρεται και πώς μπορεί αυτό να συνδέεται με βέβαιους ορισμούς για το καλό και το κακό. Επιπλέον, στο μέτρο που η ηθική αποβλέπει στην πράξη κατά πόσον το υπόδειγμα αυτό ορίζει τη δράση και πώς μπορεί να συνδέεται με την ανθρώπινη ευδαιμονία. Τα κεφάλαια της εργασίας μας ακολουθούν το λογικό ιστό που υποδεικνύουν τα ερωτήματά μας. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρούμε να ορίσουμε και να προσδιορίσουμε το πραγματικό, μελετώντας τα όντα και τις διακρίσεις τους. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύουμε τις γνωσιολογικές αρχές με τις οποίες ο άνθρωπος προσεγγίζει το πραγματικό, τη δυνατότητα του για γνώση και τα όριά της, τους μηχανισμούς μέσω των οποίων αποκτά τη γνώση και επιμέρους διακρίσεις που απαντούν για τα είδης γνώσης στη φιλοσοφία του Spinoza. Θεμελιακή παραδοχή του σπινοζικού συστήματος αποτελεί η αρχή της απόλυτης κατανοησιμότητας όλου του πραγματικού με βάση την οποία ο άνθρωπος μέσω της νόησης μπορεί να γνωρίζει κάτι με τον τρόπο με τον οποίο το γνωρίζει και ο Θεός, έτσι ώστε η αλήθεια του να είναι και η αλήθεια του Θεού. Στο τρίτο κεφάλαιο υπό το φως της γνώσης των βασικών αρχών της σπινοζικής φιλοσοφίας αναλύουμε τις θέσεις του Spinoza σχετικά με την οντολογική υπόσταση του καλού και του κακού. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναδεικνύεται ότι οι έννοιες αυτές, αν και δίχως οντολογικό status, διαθέτουν νόημα θεωρημένες υπό το πρίσμα του ανθρώπου ως καλό και κακό για τον άνθρωπο, με βάση την επιθυμία του. Ο ορισμός του καλού και του κακού με βάση την επιθυμία θεμελιώνει τις έννοιες στην αντίληψη της ανθρώπινης φύσης, ως επιθυμίας η οποία προσανατολίζεται στα πράγματα από τα δύο άλλα πρωταρχικά ανθρώπινα συναισθήματα την χαρά και τη λύπη. Με βάση τη διάκριση καλού και κακού και αληθώς καλού και κακού για τον άνθρωπο, όπως υποβάλλεται από τη διατύπωση του τρίτου παραθέματος, σύμφωνα με το οποίο όχι μόνον πρέπει να διατηρήσουμε τις έννοιες του καλού και το κακού για μας, αλλά και να τις ορίσουμε με κριτήριο το υπόδειγμα της ανθρώπινης φύσης ως αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι μας πλησιάζει προς αυτό αρθρώνεται το πέμπτο κεφάλαιο, το οποίο πρέπει να καταδείξει την αιτία η οποία οδηγεί το φιλόσοφο στην διατήρηση των φωνημάτων και του επιτρέπει να περάσει σε γενετικούς τους ορισμούς. H λειτουργικότητα της αληθούς γνώσης του καλού και του κακού εξετάζεται στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο. Διερευνούμε τον τρόπο με την οποίο η γνώση αυτή συνδέεται με την ανθρώπινη δράση και σε τι είδους ηθική μας οδηγούν οι θέσεις του φιλοσόφου και τελικά σε ποια έκταση και με ποιο τρόπο η φιλοσοφική οδός που ο Spinoza μας υποδεικνύει θα μπορούσε να συναντηθεί με μια εμπειρική οδό, στην πορεία της οποία ο άνθρωπος δεν διαθέτει στο οπλοστάσιό του τις συναγωγές που προσφέρει η φιλοσοφική γνώση. Στο σημείο αυτό η συλλογιστική μας πορεία αναδεικνύει την ανάγκη για περαιτέρω μελέτη της έννοιας της προσοχής και της σημασίας της τόσο στο πεδίο της γνωσιολογίας όσο και της ηθικής. Ανακεφαλαιώνοντας περιγράφουμε την ηθική πρόταση στην οποία συμπυκνώνεται η ανάλυσή μας και διαπιστώνουμε τους αναβαθμούς της ηθικής στη σπινοζική φιλοσοφία, οι οποίοι παρόλα αυτά θεμελιώνονται από την αρχή ως το τέλος στην ίδια, οντολογική αρχή, την επιθυμία. Τα συμπεράσματά μας κλείνουν με την τελική διερώτηση εάν ο φιλόσοφος αποδεικνύεται τελικά συνεπής στην θέση του για την απόρριψη της τελεολογίας. | |
| heal.advisorName | - | |
| heal.committeeMemberName | Πρελορέντζος, Ιωάννης | el |
| heal.committeeMemberName | Παπαδημητρίου, Ευθύμιος | |
| heal.committeeMemberName | Δρόσος, Διονύσιος | |
| heal.committeeMemberName | Νούτσος, Παναγιώτης | |
| heal.committeeMemberName | Καραμπατζάκη, Ελένη | |
| heal.committeeMemberName | Δημητρίου, Στέφανος | |
| heal.committeeMemberName | Μπαλτάς, Αριστείδης | |
| heal.academicPublisher | Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Τομέας Φιλοσοφίας | el |
| heal.academicPublisherID | uoi | - |
| heal.numberOfPages | 430 σ. | - |
| heal.fullTextAvailability | false | - |
| Appears in Collections: | Διδακτορικές Διατριβές - ΦΠΨ | |
Files in This Item:
There are no files associated with this item.
This item is licensed under a Creative Commons License
